Uzależnienie niszczy mózg. W jak sposób ?
Nasz mózg jest cudowną maszynerią, zapewniającą nam przetrwanie, ale także zaprogramowaną tak, aby móc utrzymywać nas w równowadze i dobrostanie. Mnóstwo skomplikowanych procesów reguluje nasze stany emocjonalne, naszą motywację, reakcje stresowe, apetyt, sen, seks, relacje z ludźmi, a także utrzymuje balans między impulsami do działania, a kontrolą działania.
Uzależnienie jest chorobą mózgu. Oznacza to, że niszczy zdolność człowieka do przeżywania i okazywania emocji, do budowania i podtrzymywania relacji z innymi, zaburza procesy motywacyjne, rujnuje kontrolę działania, rozregulowuje zarządzanie stresem, destabilizuje sen, apetyt.
Niezależnie od tego, jaką substancję przyjmuje osoba uzależniona – czy są to stymulanty (np. amfetamina, kokaina, metaamfetamina) czy anestetyki (np. opiaty, benzodiazepiny, alkohol) – albo od jakiego zachowania się uzależniła (np. hazard, seks), doświadcza bardzo podobnych zmian w mózgu.
Cztery podstawowe zmiany w mózgu osoby uzależnionej to:
1. Desensytyzacja/znieczulenie układu nagrody
Mózg osoby uzależnionej, w związku z przebodźcowaniem układu nagrody (układu odpowiedzialnego m.in. za nasze przetrwanie, za kodowanie przyjemności, a także za motywację) zamyka receptory dopaminowe, co w praktyce oznacza, że staje się „ślepy” na przyjemności inne niż nałóg. Rozmowa z przyjacielem, zabawa z dziećmi, spacer, ciepłe kakao, wycieczka w góry… nic nie wydaje się wystarczająco atrakcyjne. Spada motywacja do działania. Wiele spraw, rzeczy i działań blednie w porównaniu do nałogu. Pozostaje motywacja do picia/zażywania/porno/hazardu…
2. Sensytyzacja/przeczulenie na określone bodźce w układzie nagrody
W związku z częstym powtarzaniem zachowań nałogowych, sieć połączeń neuronalnych gęstnieje i staje się wyczulona na wszelkie bodźce łączące się z nałogiem. Określone miejsca, ludzie, sytuacje, zapachy uaktywniają sieć i uruchamiają proces domagania się danej substancji lub zachowania.
3. Hipofrontalność /Atrofia płata czołowego
Płat czołowy jest odpowiedzialny za kontrolowanie naszych zachowań. W związku z nadzwyczaj silną stymulacją wywołaną substancją i/lub zachowaniem, płat czołowy, regularnie zalewany dopaminą (głównym neuroprzekaźnikiem odpowiedzialnym za rozwój i utrzymanie uzależnienia), traci swoje zdolności kontroli. Sygnały wysyłane przez tą część mózgu są za słabe, by konkurować z niezwykle silnymi, pochodzącymi z części limbicznej (położonej w środkowej części mózgu). W związku z tym następuje zanik komórek w płacie czołowym. Osoby uzależnione stają się przez to bardziej impulsywne, mają większe trudności, by kontrolować swoje zachowania, przewidywać konsekwencje swoich działań. Z czasem pojawiają się kłopoty z koncentracją, logicznym myśleniem, ubożeją funkcje poznawcze.
4. Dysregulacja układów zarządzania stresem
Nasz mózg posiada w swoim zanadrzu zarówno hormony podnoszące poziom stresu w organizmie, aby mobilizować nas do działania, jak i te obniżające jego poziom, abyśmy mogli się wyciszać, relaksować, czy po prostu wracać do równowagi po okresie zwiększonej mobilizacji. U osób uzależnionych cały ten skomplikowany układ działa na odwróconych zasadach. Organizm produkuje więcej hormonów stresu niż u osoby nieuzależnionej i mniej tych wyciszających reakcje stresowe. W związku z tym osoby uzależnione mają niższą tolerancję na stres. O wiele szybciej i intensywniej przeżywają niepokój i napięcie i trudniej im wrócić do równowagi.
Jak by to nie wystarczało, każda oddzielna substancja, przyjmowana przez osobę uzależnioną, w specyficzny sposób oddziałuje na mózg. Np. kokaina wywołuje autofagię – czyli samozniszczenie, „samozjadanie się”, komórek w mózgu; amfetamina i metaamfetamina są równie silnie neurotoksyczne – to tak, jak by wlewać sobie toksynę do mózgu, która niszczy jego komórki.
Uzależnienie to poważna choroba. Można ją jednak z powodzeniem leczyć. Przez lata pracy mogłam z radością obserwować wiele osób, które wracają do zdrowia. Osoby te podejmują ogromy wysiłek, aby świadomie stworzyć dla siebie i dla swojego mózgu optymalne warunki do regeneracji. Brawo wy!